อาหารมังสวิรัติ

อาหารมังสวิรัติ คือ อาหารจำพวกผัก ผลไม้ พืชตระกูลถั่ว ธัญพืชต่าง ๆ ผู้ที่ถือมังสวิรัติมักจะบริโภคแต่อาหารกลุ่มนี้ และหลีกเลี่ยงการบริโภคเนื้อสัตว์ใหญ่

มังสวิรัติ

อย่างไรก็ดี อาหารมังสวิรัติแบ่งออกเป็นหลายประเภทด้วยกัน ตามแต่ความสะดวกและความประสงค์ของผู้บริโภคจะเลือกรับประทาน เช่น

มังสวิรัติบริสุทธิ์ (Pure Vegetarian หรือ Vegan) เน้นรับประทานอาหารจำพวกพืช ผัก ผลไม้เพียงอย่างเดียว โดยงดเว้นการรับประทานเนื้อสัตว์หรือผลิตภัณฑ์ที่ทำมาจากสัตว์ทุกชนิด
มังสวิรัตินม (Lacto Vegetarian) เน้นรับประทานอาหารจำพวกผัก ผลไม้ พืชตระกูลถั่ว ธัญพืชต่าง ๆ รวมทั้งนม ชีส และผลิตภัณฑ์อื่น ๆ ที่ทำจากนม
มังสวิรัติไข่ (Ovo Vegetarian) เน้นรับประทานอาหารจำพวกผัก ผลไม้ พืชตระกูลถั่ว ธัญพืชต่าง ๆ และไข่
มังสวิรัตินมและไข่ (Lacto-ovo Vegetarian) เน้นรับประทานอาหารจำพวกผัก ผลไม้ พืชตระกูลถั่ว ธัญพืชต่าง ๆ รวมทั้งนม ชีส ผลิตภัณฑ์ที่ทำจากนม และไข่ต่าง ๆ
มังสวิรัติปลา (Pescatarian หรือ Pesco-vegetarian) เน้นรับประทานอาหารจำพวกผัก ผลไม้ พืชตระกูลถั่ว ธัญพืชต่าง ๆ รวมทั้งเนื้อปลา และอาหารทะเล
กึ่งมังสวิรัติ (Semi-vegetarians) เน้นรับประทานอาหารจำพวกผัก ผลไม้ พืชตระกูลถั่ว ธัญพืชต่าง ๆ โดยไม่รับประทานเนื้อสัตว์สีแดงหรือสัตว์ใหญ่ต่าง ๆ แต่รับประทานเนื้อปลาและเนื้อไก่ รวมทั้งนม ชีส ผลิตภัณฑ์ที่ทำจากนม และไข่ต่าง ๆ
ทำไมคนมักคิดว่าอาหารมังสวิรัติอาจดีต่อสุขภาพ ?

เนื่องจากการรับประทานอาหารมังสวิรัติจะเน้นไปที่การรับประทานพืชผักผลไม้ หรืออาหารชนิดต่าง ๆ ที่มีไขมันอิ่มตัวและคอเลสเตอรอลต่ำ ผู้คนจึงเชื่อว่าอาหารมังสวิรัติน่าจะมีคุณค่าทางโภชนาการสูง การรับประทานมังสวิรัติจึงอาจช่วยเสริมสร้างสุขภาพร่างกายให้แข็งแรงสมบูรณ์ได้ จึงเป็นที่มาให้เกิดการศึกษาค้นคว้าเพื่อพิสูจน์คุณประโยชน์ของอาหารมังสวิรัติในด้านต่าง ๆ ตามมา
โดยสารอาหารที่อาจได้จากการรับประทานอาหารมังสวิรัติ ได้แก่

โปรตีน เป็นส่วนประกอบภายในเซลล์ทุกส่วนของร่างกาย โปรตีนจึงเป็นสารอาหารสำคัญที่ช่วยในกระบวนการทำงานของระบบต่าง ๆ ภายในร่างกาย นอกเหนือจากเนื้อสัตว์ต่าง ๆ แล้ว อาหารมังสวิรัติก็มีแหล่งโปรตีนที่สำคัญ เช่น ไข่ นม ถั่ว ธัญพืชต่าง ๆ และโปรตีนจากถั่ว เป็นต้น
แคลเซียม เป็นสารอาหารสำคัญที่ช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงแก่กระดูกและฟัน อีกทั้งเป็นส่วนประกอบในเลือดที่ช่วยในกระบวนการเจริญเติบโตของร่างกาย แหล่งแคลเซียมที่สำคัญจากอาหารมังสวิรัติ ได้แก่ นม และผลิตภัณฑ์ที่ทำจากนมอย่างโยเกิร์ตหรือชีส พืชผักใบเขียว อย่างผักคะน้า บล็อคโคลี่ เต้าหู้ ถั่วเหลือง น้ำผลไม้ และซีเรียลต่าง ๆ หากรับประทานปลา ก็จะมีในปลากระดูกอ่อนต่าง ๆ ที่กระดูกสามารถรับประทานได้ เช่น ปลาซาร์ดีนกระป๋อง
ธาตุเหล็ก เป็นส่วนประกอบสำคัญของฮีโมโกลบินในเซลล์เม็ดเลือด มีส่วนช่วยในการสร้างเซลล์เม็ดเลือดซึ่งมีหน้าที่สำคัญในการลำเลียงออกซิเจนไปใช้ในกระบวนการหายใจ แหล่งธาตุเหล็กที่สำคัญจากอาหารมังสวิรัติ ได้แก่ ผลไม้อบแห้ง ถั่ว ธัญพืช ซีเรียล โปรตีนเกษตร ผักที่มีใบสีเขียวเข้ม เช่น ผักคะน้า ผักกูด เป็นต้น
สังกะสี เป็นสารที่ช่วยในการสร้างเซลล์และเอนไซม์ใหม่ ช่วยในกระบวนการต่าง ๆ ของคาร์โบไฮเดรต ไขมัน และโปรตีนจากอาหาร และเป็นประโยชน์ต่อกระบวนการสมานแผล แหล่งสังกะสีที่สำคัญจากอาหารมังสวิรัติ ได้แก่ ขนมปัง นมและผลิตภัณฑ์ที่ทำจากนม
วิตามินดี เป็นอีกหนึ่งสารสำคัญที่มีส่วนช่วยในการควบคุมปริมาณแคลเซียมและฟอสเฟตในร่างกาย ซึ่งช่วยรักษาความแข็งแรงของกระดูก ฟัน และกล้ามเนื้อ โดยทั่วไป ร่างกายสามารถสังเคราะห์วิตามินดีได้จากการสัมผัสกับแสงแดด แต่นอกเหนือจากนั้น เราสามารถบริโภคอาหารที่มีวิตามินดีอยู่จำนวนหนึ่งได้จากอาหารมังสวิรัติบางชนิด เช่น ไข่แดง ปลาที่มีไขมันสูงอย่างแซมอน ซาร์ดีน แมคเคอเรล และทูน่า เป็นต้น
วิตามินบี 12 เป็นวิตามินสำคัญที่ช่วยสร้างเซลล์เม็ดเลือดแดง บำรุงรักษาระบบประสาท ดึงพลังงานจากสารอาหารออกมาใช้ และทำงานร่วมกับกรดโฟลิค ที่ช่วยในกระบวนการสร้างเซลล์ใหม่ โดยทั่วไป วิตามินบี 12 ได้จากการรับประทานอาหารจำพวกเนื้อสัตว์ ผู้ที่รับประทานอาหารมังสวิรัติสามารถรับวิตามินชนิดนี้ได้ในปริมาณเล็กน้อยจากแหล่งอาหารมังสวิรัติบางชนิดเท่านั้น เช่น เนื้อปลาแซมอน เนื้อปลาค็อด นม ชีส ไข่ ถั่วเหลือง และซีเรียลบางชนิด โดยผู้บริโภคควรศึกษาปริมาณวิตามินบี 12 ในอาหารมังสวิรัติที่รับประทานหรือบนฉลากผลิตภัณฑ์ของอาหารมังสวิรัติชนิดนั้น ๆ เพื่อให้มั่นใจว่าได้รับวิตามินบี 12 ในปริมาณที่เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย
ผลจากการบริโภคอาหารมังสวิรัติที่อาจมีความเกี่ยวข้องต่อสุขภาพ

กระบวนการเมตาบอลิก และการลดความเสี่ยงจากโรคหลอดเลือดหัวใจ

จากการศึกษาทดลองในกลุ่มผู้รับประทานมังสวิรัตินมชาวจีน 169 คน เปรียบเทียบกับกลุ่มผู้บริโภคอาหารทั้งเนื้อและสัตว์ 126 คน พบว่า ผู้ที่รับประทานมังสวิรัตินม มีการแสดงประสิทธิผลด้านการลดระดับความดันโลหิต ระดับไขมันในเลือด และระดับความหนาของผนังหลอดเลือดแดงอย่างมีนัยสำคัญ ดังนั้น การลดระดับลงในด้านต่าง ๆ เหล่านี้ในกลุ่มผู้รับประทานมังสวิรัตินม อาจแสดงถึงผลดีต่อการป้องกันและลดความเสี่ยงจากโรคหลอดเลือดหัวใจได้

อย่างไรก็ตาม การทดลองดังกล่าวเป็นเพียงการทดลองขนาดเล็ก และทำการทดลองเฉพาะในกลุ่มผู้ทดลองชายชาวจีน จึงควรมีการค้นคว้าทดลองถึงประสิทธิผลในด้านนี้ต่อไป ในกลุ่มทดลองอื่น ๆ และกระบวนการอื่น ๆ เพื่อพิสูจน์คุณประโยชน์ของการบริโภคอาหารมังสวิรัติอย่างชัดเจนต่อไปในอนาคต

ลดความเสี่ยงของการเกิดนิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะ

มีการทดลองหนึ่งที่ให้ผู้ชายสุขภาพดีจำนวน 10 คน รับประทานอาหารแต่ละประเภท ได้แก่ อาหารจำพวกเนื้อสัตว์ อาหารสไตล์ตะวันตก อาหารที่มีทั้งพืชและเนื้อสัตว์ และอาหารมังสวิรัตินมและไข่ แล้วตรวจวัดระดับกรดด่างจากปัสสาวะ (Acidic Urinary pH) เพื่อตรวจหาความเสี่ยงในการตกผลึกของกรดยูริกที่อาจเกี่ยวข้องกับการเกิดนิ่วชนิดยูริก ผลการทดลองพบว่า ระดับความเสี่ยงสูงสุดในการเกิดนิ่วชนิดยูริกในระบบทางเดินปัสสาวะ คือ การบริโภคอาหารจำพวกเนื้อสัตว์และอาหารตะวันตก โดยความเสี่ยงรองลงมา คือ การบริโภคอาหารที่มีทั้งพืชและเนื้อสัตว์ ในขณะที่อาหารมังสวิรัตินมและไข่มีผลลัพธ์ด้านความเสี่ยงในการเกิดนิ่วน้อยที่สุดอย่างชัดเจน

อย่างไรก็ตาม การทดลองดังกล่าวเป็นเพียงการทดลองขนาดเล็ก จึงควรมีการค้นคว้าทดลองถึงประสิทธิผลในด้านนี้ต่อไป ในกลุ่มทดลองอื่น ๆ และกระบวนการอื่น ๆ เพื่อพิสูจน์คุณประโยชน์ของการบริโภคอาหารมังสวิรัติอย่างชัดเจนต่อไปในอนาคต